در خصوص تشريح نظام نگهداري و تعميرات بهره ور فراگير در چهار قسمت قبلي به موارد اصلي و ارکان آن اشاره مفصلي شد در اين قسمت به تاريخچه و روند حرکتي نت به سمت نت بهره ور فرگير مي پردازيم و در دو قسمت ديگر انواع نت را مرور مي کنيم شايد به نظر برسد که اين قسمت و دو قسمت باقي مانده نياز بود که ابتدا تشريح گردد وليکن بنابر ايجاد حساسيت بيشتر در اين موضع براي خواننده ارائه قسمتهاي مرتبط جابجا شده است تا اينکه در ذهن خواننده حس کنجاوي براي دانستن تقويت شود.

 

تارِِيخچه و مفاهيم نت

 

مقدمه

به مجموعه فعاليت‌هايي كه به طور مشخص و بيش‌تر به صورت برنامه‌ريزي شده و با هدف جلوگيري از خرابي ناگهاني ماشين آلات و تجهيزات و تاسيسات انجام مي‌گيرد و موجب افزايش قابليت اطمينان و در دسترس بودن آن‌ها مي‌شود، فعاليت‌هاي نگهداري (Maintenance) گفته مي‌شود. به مجموعه فعاليت‌هايي كه بر روي يك سيستم دچار خرابي و يا از كار افتادگي، انجام مي‌گيرد تا آن را به حالت آماده و قابل بهره‌برداري بازگرداند، تعميراتRepairs)  ( گفته مي‌شود.

به مجموعه فعاليت‌هايي كه سبب افزايش عمر مفيد ماشين‌آلات  مي‌شود و كاهش مصرف قطعات يدكي و انرژي و هزينه را نيز به دنبال دارد و بازده عملي ماشين‌آلات را افزايش مي‌دهد، نگهداري  و تعميرات يا در اصطلاح "نت" گفته مي‌شود.

شرايط فرآيند نگهداري و تعميرات (نت) مي تواند به طور قابل ملاحظه اي از مفهوم قديمي خود (تعمير هنگام شكست) به يك روند پيچيده كه مستلزم لحاظ راهبرد نت و روند همه جانبه و گروهي است , تغيير نمايد . امروزه مديران مي دانند كه نگهداري و تعميرات (نت) جزيي از فرآيند تصميم سازي تخصيص بودجه و اعتبارات است و فلذا از انگيزه مناسب براي تخصيص بودجه و اعتبارات جهت امر نگهداري و تعميرات برخوردار هستند و آنان مي دانند با لحاظ نمودن اينگونه اعتبارات , عوارض مالي ناشي از عدم برخورداري از سيستم نت را متحمل نخواهند شد .دليل استفاده از برنامه هاي نگهداري و تعميرات (نت) و همچنين تغيير و تسريع توسعه فناوري سبب بهره وري , اثربخشي و سوددهي بهتر است .

مي توان نگهداري _ تعميرات را از زمان ظهور آن در سال 1930 ميلادي تا كنون و در قالب سه دوره متوالي بررسي كرد.

 

 نسل اول

دوره اول از سال 1930 تا قبل از آغاز جنگ جهاني دوم مي باشد. در آن زمان صنعت به صورت كنوني مكانيزه نبود، و لذا زمان توقف دستگاهها زياد اهميتي نداشت. اين بدان معني است كه جلوگيري از خرابي دستگاهها براي مهندسين اهميتي نداشته است. از طرف ديگر اكثر تجهيزات ساده بوده و به همين خاطر قابليت اطمينان بيشتري داشته و راحت تعمير مي شدند. از مطالب فوق مي توان نتيجه گرفت كه در دوره اول هيچ نيازي به نگهداري سيستماتيك بيشتر از تميزكاري ساده ، سرويس كردن و روانسازي معمولي وجود نداشته و نيروي انساني نيز ، تخصص زيادي لازم نداشته است.

 

نسل دوم

در جريان جنگ جهاني دوم تغييرات بسياري در جهان بوقوع پيوست. فشارها و شرايط ناشي از جنگ باعث ايجاد تقاضاي زياد انواع كالا شد، در حاليكه قدرت توليد اين كالاها بشدت كاهش يافته بود. اين شرايط جديد باعث شد مكانيزاسيون در صنعت گسترش يابد، بطوريكه در آغاز دهه 1950 ماشين هاي زياد و پيچيده اي در صنعت بكار گرفته شده بودند.با گسترش وابستگي صنايع به ماشينها و مكانيزاسيون ، زمان توقف اين تجهيزات و ماشينها اهميت ويژه اي پيدا كرد. اين اهميت در نهايت منجر به شكل گيري اين ايده شد كه بايد جلوي خرابي تجهيزات ، تأسيسات و ماشين آلات را گرفت و در نهايت مفهوم نت پيشگيرانه را بوجود آورد. بطوريكه نت پيشگيرانه در آستانه سال 1960 ميلادي شكل گرفت و مشخصه آن انجام عمليات Overhaul بصورت برنامه ريزي شده مي باشد. هزينه هاي نگهداري و تعميرات نيز به نوبه خود با گسترش مكانيزاسيون بيشتر و بيشتر شدند. اين موضوع منجر به ايجاد و رشد برنامه ريزي نت و سيستمهاي كنترلي شد. اين رويكردها به ميزان زيادي انجام عمليات نت را تحت كنترل خود در آوردند، بطوريكه امروزه نت پيشگيرانه يك قسمت تثبيت شده از فعاليتهاي نت مي باشد. 

 

نسل سوم

بعد از دوره دوم جهش صنعتي در تكنولوژي نت ، افزايش ميزان پيچيدگي و گسترش سازمانها و منابع آنها و افزايش هزينه هاي نگهداري _ تعميرات منابع فيزيكي منجر به كنكاش روشهايي جهت افزايش عمر مفيد ماشين آلات و تجهيزات شد. در اوائل دهه 1970 ، تغييرات بوجود آمده در صنعت موجب حركت بزرگي در نت شد. تغييراتي كه موجب اين جهش صنعتي شدند را مي توان در سه حوزه "شكل گيري نيازمنديهاي جديد" ، "تحقيقات جديد" و "تكنيكهاي جديد نت" تقسيم بندي كرد. لذا درك رويكرد نسل سوم و تفاوتهاي آن با نسل هاي قبلي نت , تنها با شناخت اين سه حوزه و مقايسه آنها با نسل هاي قبلي امكان پذير مي باشد.

 

نسل سوم - نيازمنديهاي جديد

مدت زمان ركود (توقف) هميشه قابليت فرآوري تجهيزات را از سه طريق زير كاهش داده است :

1- كاهش خروجي يا محصول تجهيز

2- افزايش هزينه هاي اپراتوري

3- كاهش كيفيت محصولات ، خدمات و سرويسهايي كه خروجي و توليد آن تجهيز مي باشد.

حال با توجه به حجم زياد منابع فيزيكي سازمانهاي امروزي مي توان نتيجه گرفت كه قابليت اطمينان و قابليت بهره برداري كليدي ترين مبحث در فنآوري نت جديد مي باشد. در واقع اتوماسيون گسترش يافته و حجم عزيم منابع (تجهيزات، تأسيسات و ماشين آلات) در صنايع امروزي به اين معني است كه خرابي ها بيشتر از پيش قابليت دستيابي به استانداردهاي كيفيت و استانداردهاي ارائه خدمات را تحت تأثير قرار داده اند.

هر چه وقوع خرابي بيشتر باشد ، عوارض ايمني و محيطي جدي تري بدنبال خواهد داشت. و در مقابل شاهد هستيم كه هر روز استانداردهاي سخت گيرانه تري جهت حفاظت از محيط زيست و بالا بردن امنيت مطرح مي شوند. اين بدان معني است كه علاوه بر نيازمنديهاي سازماني در جهت افزايش كيفيت و كاهش قيمت توليد كالا و خدمات ، نيازمنديهاي جامعه و محيط زيست نيز در فرآيند توليد صنايع بايد لحاظ شوند.

مادامي كه تكيه ما به منابع فيزيكي بيشتر و بيشتر مي شود، هزينه هاي مالكيت و بهره برداري از اين منابع نيز در حال افزايش است. براي تضمين بازگشت سرمايه ، بايد تمهيداتي انديشيده شود كه اين اين منابع بصورت مؤثر و در مدت زمان مورد نظر به كار خود ادامه دهند.

و در نهايت امروزه شاهد هستيم كه هزينه هاي خود فعاليتهاي نت در حال افزايش مي باشد. در بعضي از صنايع هزينه هاي نت دومين و حتي در بعضي اولين رديف را در ليست هزينه هاي عملياتي سازمان به خود اختصاص داده اند. به اين ترتيب مي توان نتيجه گرفت كه نگهداري _ تعميرات در مدت زمان حدود 40 سال به يكي از مهمترين اولويتها در كنترل هزينه هاي سازمانها و صنايع شده است.

 

نسل سوم

رشد نيازمنديهاي مورد تقاضا از نت

قابليت بهره برداري بيشتر و قابليت اطمينان بيشتر

 

 

امنيت بيشتر

 

 

كيفيت بهتر محصولات

نسل دوم

 

زيان نداشتن براي محيط زيست

قابليت بهره برداري بيشتر

 

عمر طولاني تر تجهيزات و تأسيسات

افزايش عمر تجهيزات

نسل اول

صرفه جويي بيشتر در هزينه ها

کاهش هزينه ها

تعمير بعد از وقوع خرابي

2000                        1990                     1980

1970                            1960

1950                        1940

 

نسل سوم - تحقيقات جديد

علاوه بر تغيير نيازمنديها در نت نسل سوم، تحقيقات و دست آوردهاي جديد علمي عقايد علمي ما را درمورد طول عمر تجهيزات و نحوه خراب شدن آنها عوض كرده است.

 رويكرد قديمي (در نسل اول) بيان مي كند كه هرچه مدت زمان بهره برداري از يك وسيله بيشتر شود، احتمال وقوع خرابي براي آن بيشتر مي شود.

بعدها با آگاهي از احتمال وقوع خرابي در ابتداي بكارگيري يك تجهيز ، موجب شكل گيري نمودار وان (Bathtub Curve) يا تأکيد بر عمر مفيد شد، نموداري كه بيان مي كند در ابتداي عمر يك وسيله احتمال خراب شدن آن زياد است و بمرور كم مي شود و در نهايت در پايان عمر آن دوباره احتمال خرابي زياد مي شود. اين رويكرد مورد قبول صنعت در نسل دوم فنآوري نت مي باشد.

اما تحقيقات علمي در نسل سوم فنآوري نت نشان داد كه وقوع خرابي ها تنها در قالب دو نمودار قبلي رخ نمي دهند ، اين تحقيقات شش نمودار مختلف براي احتمال وقوع خرابي در طي دوره عمر تجهيز را مطرح كردند. نتايج تحقيقات فوق تأثير عميقي بر فعاليتهاي نگهداري – تعميرات گذاشت.

 

نسل سوم

تغيير ديدگاهها در مورد الگوي خراب شدن تجهيزات

 

 

 

 

 

 

 

 

نسل دوم

نسل اول

 

2000                        1990                     1980

1970                            1960

1950                        1940

 

نسل سوم – تكنيكهاي جديد

امروزه شاهد رشدي انفجاري در شكل گيري تكنيكها و مفاهيم جديد هستيم. صدها تكنيك و مفهوم جديد در 15 سال گذشته بوجود آمده اند و در حال حاضر در هر هفته تعداد بيشتري به اين مفاهيم اضافه مي شوند. نمودار زير نشان مي دهد كه چگونه نقطه اتكاء رويكردهاي كلاسيك بر "روشهاي برنامه ريزي زماني فعاليتها" و انجام "overhaul" طي سالها پيشرفت كرده و در حوزه هاي مختلف گسترش يافته اند.

نسل سوم

تغيير تكنيكهاي مورد استفاده در نت

...

 

تكنولوژي نظارت بر شرايط دستگاه

Condition monitoring

 

طراحي تجهيزات جهت قابليت اطمينان بالا و قابليت نگهداري بهتر

Design for reliability and maintainability

 

 

مطالعات بر روي زيانها و خطرات

Hazard Studies

 

 

كامپيوترهاي كوچك ، كم هزينه و سريع

Small , fast computers

نسل دوم

 

روش آناليز FMEA

Failure modes and effects analysis

انجام overhaul طبق برنامه زمانبندي

 

سيستمهاي خبره

Expert systems

سيستمهاي برنامه ريزي و كنترل كارها

نسل اول

نيروي انساني چند منظوره و قابليت كارگروهي

Multi skilling and teamwork

كامپيوترهاي بزرگ و كم سرعت

تعمير بعد از وقوع خرابي

2000                        1990                     1980

1970                            1960

1950                        1940

 

اين تكنيكها بر پايه دست آوردهاي جديد ناشي از تحقيقات علمي و همچنين نيازمنديهاي جديد صنعت بوجود آمده اند. امروزه مشكل و دغدغه افراد درگير با فعاليتهاي نت در سازمانها و صنايع علاوه بر آگاهي ، درك و يادگيري اين تكنيكها نيست، بلكه مسأله مشكل ساز, عبارت است از : انتخاب روشهايي كه براي سازمان مورد نظر ما مفيد هستند.

بايد به اين نكته توجه كرد كه تنها در صورتي مي توانيم شاهد ارتقاء عملكرد تجهيزات و كاهش هزينه هاي نت در سازمان خود باشيم كه بتوانيم از ميان تمامي اين رويكردها و تكنيكهاي جديد و قديمي انتخاب مناسبي انجام دهيم. و درصورتيكه نتوانيم انتخاب صحيحي انجام دهيم نه تنها مشكلات سازمان حل نخواهند شد بلكه مشكلات و هزينه هاي جديدي نيز اضافه خواهند شد.

 

نگهدراي و تعميرات بهره ور فراگير TPM (قسمت اول)

نگهدراي و تعميرات بهره ور فراگير TPM (قسمت دوم)

نگهدراي و تعميرات بهره ور فراگير TPM (قسمت سوم)

نگهدراي و تعميرات بهره ور فراگير TPM (قسمت چهارم)